Achtergrondinformatie
Relationeel geweld
Onder relationeel geweld verstaan we alle vormen van fysiek, seksueel, psychologisch of economisch geweld dat plaatsvindt binnen het gezin of het huishouden of tussen voormalige of huidige echtgenoten of partners, ongeacht of de dader in dezelfde woning als het slachtoffer verblijft of heeft verbleven (Belgisch Nationaal Actieplan, 2021).
Vormen van relationeel geweld
fysiek geweld
Dit zijn handelingen of juist het nalaten van handelingen waardoor een persoon lichamelijk gekwetst wordt. Bijvoorbeeld: slaan, schoppen, dooreenschudden, iets gooien naar iemand, tegen muur/meubels gooien, verwonden met een mes, (poging tot) wurgen, het verwaarlozen of het niet toedienen van de nodige medische zorgen aan een persoon, etc.
Fysiek geweld is het meest gekend omdat de gevolgen het meest zichtbaar zijn. Fysiek geweld laat niet enkel lichamelijke letsels na, maar ook psychische en emotionele.
Psychisch en emotioneel geweld
Handelingen of juist het nalaten van handelingen waardoor een persoon mentaal gekwetst wordt. Bijvoorbeeld: (publiek) vernederen, negeren, wantrouwen, sociaal isoleren, voortdurend controleren, dreigen met geweld of zelfmoord, etc.
Komt het vaakst voor en wordt door veel slachtoffers ervaren als de ergste vorm van geweld.
Financieel of economisch geweld
Handelingen waardoor een persoon financieel nadeel ondervindt. Bijvoorbeeld: afpersen, bestelen, iemand financieel afhankelijk maken of houden, etc.
Wanneer men financieel afhankelijk is, is het moeilijker om uit een gewelddadige relatie te stappen.
Seksueel geweld
Een seksuele daad tegen iemands wil, onder dwang of zonder toestemming. Bijvoorbeeld: verplicht moeten kijken naar porno/masturbatie, zich moeten uitkleden terwijl anderen toekijken, ongewenste seksuele opmerkingen, ongewenste aanrakingen, (poging tot) verkrachting.
Verwaarlozing
Het nalaten van de verantwoordelijkheid om de basale behoeften en zorg te bieden aan een persoon, meestal een kind, een oudere volwassene of iemand die kwetsbaar is. Bijvoorbeeld: onvoldoende voeding geven, het niet verstrekken van warme kleding en bescherming tegen extreme weersomstandigheden, het negeren van medische behoeften, onverschilligheid tonen tegenover emotionele behoeften, zoals troost, liefde en aandacht, negeren of afwijzen, niet reageren op emotionele signalen, zoals huilen of angst, en geen troost bieden, …
Het is belangrijk op te merken dat verwaarlozing ernstige gevolgen kan hebben voor het fysieke, emotionele en mentale welzijn van een persoon en in sommige gevallen zelfs levensbedreigend kan zijn. Het is een vorm van mishandeling die vaak over het hoofd wordt gezien maar erg serieus moet worden genomen.
Online geweld
Het doelbewust gebruiken van digitale communicatiekanalen, zoals sociale media, berichtenapps, e-mail of online forums, om schade, angst, intimidatie, vernedering of psychologische pijn bij een persoon te veroorzaken. Het kan variëren van beledigende opmerkingen tot dreigingen, stalking en het verspreiden van lasterlijke of beschamende inhoud. Bijvoorbeeld: cyberpesten, trolling, grooming, catfishing, non-consensuele sexting, photoshop sexting, sextortion, wraakporno, etc.
Een spiraal van geweld
Relationeel geweld is vaak niet te herleiden tot een eenmalig gewelddadig feit. Het geweld volgt een steeds herhalend patroon dat snel toeneemt in ernst. We spreken dan ook van een spiraal van geweld waarin periodes van rust zich afwisselen met periodes waarin geweld wordt gepleegd.
Een taboe
Slechts de helft van de slachtoffers van relationeel geweld praat erover: 64,8% van de vrouwen tegenover 39,2% van de mannen (IGVM, 2010). Er heerst een strek taboe rond relationeel geweld, zeker rond mannelijke slachtofferschap. Stereotiepe beelden over mannelijkheid spelen daar vermoedelijk een rol in. Zo blijft mannelijk slachtofferschap vaak onderbelicht of verborgen.
Gevolgen van geweld
Het gebruik van geweld heeft ingrijpende gevolgen voor de fysieke, mentale, sociale, seksuele en reproductieve gezondheid van slachtoffers en overlevers. De mogelijke gevolgen kunnen erg uiteenlopend zijn. Bovendien strekken ze zich niet alleen uit over de korte termijn maar hebben ze vaak langdurige effecten, zelfs nadat het geweld is gestopt.
Geweld heeft ernstige gevolgen voor de personen die er rechtstreeks bij betrokken zijn, maar zeker ook voor de omgeving en iedereen die er getuige van is, zoals kinderen.
negatief zelfbeeld
Slachtoffer gaan door het geweld vaak twijfelen aan zichzelf en aan hun capaciteiten. Ze voelen zich vaak schuldig of verantwoordelijk voor het geweld en hun gevoel van zelfwaarde wordt aangetast. Op termijn kan dit zorgen voor onverschilligheid en totale weerloosheid, bijvoorbeeld naar de kinderen toe.
Verslavingsproblematiek
Betrokkenen van geweld kunnen verslaafd raken aan voeding, medicatie, alcohol of drugs als een manier om te vluchten van de last en de pijn van het geweld.
Schaamte
Slachtoffers houden vaak een lange tijd hun situatie geheim omwille van schuldgevoelens en maatschappelijke vooroordelen. Ze ondernemen pas actie wanneer de situatie ernstige gevolgen dreigt te hebben voor henzelf of hun kinderen.
Medische lijdensweg
Geweld veroorzaakt zowel fysieke als psychische gezondheidsproblemen, wat leidt tot een langdurige medische lijdensweg.
Isolatie
Betrokkenen ontwikkelen door het geweld een diep wantrouwen tegenover anderen en een grote angst voor het onbekende, wat hun sociale interacties beperkt. Een beperkt sociaal netwerk maakt het moelijker voor betrokkenen vang geweld om hulp te zoeken.
Financiele problemen
Kosten voor medische en psychische behandeling en zorg, of mogelijk ontslag door langdurig ziekteverzuim, kunnen aanzienlijke financiële moeilijkheden veroorzaken.
Situationeel en instrumenteel geweld
We maken we een onderscheid tussen situationeel en instrumenteel geweld. De lijn tussen deze twee soorten geweld is niet altijd even gemakkelijk te trekken. Er doen zich vaak mengvormen voor.
situationeel geweld
Wanneer we spreken over situationeel geweld, vertrekt het geweld vanuit frustratie of onmacht om met moeilijke situaties om te gaan.
Allerlei omstandigheden zorgen voor druk op de relatie (bijvoorbeeld werkloosheid, stress, armoede, sociale uitsluiting, …). Er ontstaat een negatief interactiepatroon waarbij frustratie, onmacht en woede op elkaar worden uitgewerkt. Het geweld is soms wederzijds: beide partners zijn zowel slachtoffer als pleger van geweld. Het is de meest voorkomende en bekende vorm van partnergeweld.
Wat begint als een gewone woordenwisseling, escaleert en loopt volledig uit de hand. Het lukt niet meer om naar elkaar te luisteren, men verliest de controle en zegt of doet iets ‘in het heetst van de strijd’ waarvan men daarna spijt heeft.
instrumenteel geweld
Instrumenteel geweld, ook wel dwingende controle of intieme terreur genoemd, is gebaseerd op controle en macht. Het geweld gaat uit van één van de partners. Het geweld vormt als het ware een instrument om de ander te controleren en te domineren.
De pleger isoleert, controleert en tiranniseert de partner op verschillende manieren: dreigen, intimideren, constant in de gaten houden wat het slachtoffer doet, hun wil ondermijnen, verbale aanvallen enz. Dikwijls ontaard dit soort van geweld in zeer ernstige (fysieke, psychische of seksuele) mishandeling.